Roger Raveel

Vanop het kerkhof van Machelen kan je de oude Leie-arm zien. Het schijnt dat Roger Raveel zelf nog heeft geijverd voor het behoud ervan. Daar ben ik Raveel dankbaar voor, want het is heerlijk toeven op de oever, terwijl de herfstzon op je gezicht blakert en een hengelaar zijn materiaal uitprobeert.

Roger Raveel rust onder een witte vierkante steen. Daarvoor staan in sierlijke letters zijn naam en die van zijn tweede vrouw geschreven. Ongetwijfeld een idee van haar, alsof ze duidelijk wil maken wie tot in de dood met de schilder verbonden blijft. Blijkbaar bestaat daar twijfel over.

Het toeval wil dat ik net een week eerder rondliep op een veel ruimer kerkhof in de wijk Montparnasse in Parijs. Het onweerde, donder en bliksem zorgden voor een haast mythische ervaring, veel meer dan om het even welke toeristenattractie dat ooit zou kunnen. Beekjes van bruin water stroomden langs de monumentale praalgraven. Ik zocht het graf van de componist César Franck en vond het niet. Misschien omdat ik verkeerd zocht, of net niet goed genoeg zocht.

Als je van het Raveelmuseum langs de kerk en het kerkhof naar de Leie stapt, kan je het graf van Roger Raveel niet missen. Iets moeilijker om te vinden is het graf van Zulma, zijn eerste echtgenote, die aan de andere kant van de kerk een onderkomen heeft gevonden. Zulma heeft met Raveel samen geleefd toen die nog meer inspiratie dan centen had. Af en toe denk ik wel eens dat het bij sommige gevestigde artiesten net andersom is, maar allicht is dat een te stoute gedachte.

Zulma ging schoonmaken en baatte een dorpswinkeltje uit om voor wat brood op de plank te zorgen. 'En nu liggen ze definitief gescheiden,' vertelt de gidse van dienst. Ze is opgemaakt, meer opgemaakt dan ik van een gidse verwacht. Wellicht is dat normaal als je hele dagen tussen de schilderijen doorbrengt.
'Ze kunnen elkaar zelfs niet meer zien,' vult ze aan.
'Wat erg!' zeg ik gedachteloos. Maar misschien hebben hun zielen elkaar reeds lang gevonden. Ja, daar wil ik best blijven in geloven…

Benieuwd naar het vervolg van 'De eenzaamheid van het grensgebied'? Afspraak op zondag! 

De roos en de lavendel (24)

Wat voorafging: zelfs in de Provence was het leven niet altijd rozengeur en maneschijn. Mireille Calendal, de vrouw van de merkwaardige stationschef van l'Isle-sur-la-Sorgue, was steeds ziekelijk geweest. Zelfs een gerenommeerd arts uit Nîmes had daar niets kunnen aan verhelpen.

Mireilles gezondheid verbeterde alsnog in de periode dat haar relatie met François minder onschuldig werd. De oorzaak was te zoeken bij François' dolle praatjes, die ze niet geloofde maar die de dagelijkse werkelijkheid wat glans gaven. Zelfs nu nog dacht ze vaak met weemoed terug aan de tijd toen hij haar in zijn sappig provençaals Mirèio noemde.

Vreemd genoeg bloeide de vrouw pas helemaal open op het moment dat ze zich reeds enkele jaren in sombere, zwarte kleren hulde en aan een zware depressie leek te lijden. Het was de periode tussen de geboortes van haar twee dochters.

Wie Mireille vroeger gekend had, verwonderde zich over de metamorfose die volgde. Ook de foto's uit die tijd toonden de spectaculaire omschakeling van een ziekelijk muurbloempje in een provençaalse schoonheid. Vaak prijkte ze met zwaaiende armen en getuite lippen op de foto, leek ze zo'n meisje dat iedereen wel wil meenemen als ze staat te liften. 

Vooral op die sepiakleurige portretten was de verwantschap met haar dochter Rose niet te loochenen. Buitenstaanders meenden zelfs dat het Rose betrof die zich had laten fotograferen in een nostalgisch decor.

Mireille Calendal herviel in haar vroegere trieste ziekelijkheid enkele jaren na de geboorte van Rose. In die periode begon ze zich ook godsvruchtiger te gedragen. Uren zat ze te vertellen over haar droeve jeugd, alleen opgefleurd door de spelletjes met François. Ze converseerde over de wereldoorlog alsof ze die persoonlijk in de loopgrachten had doorgebracht. In werkelijkheid had ze er veel over gelezen in kranten en boeken en goed geluisterd naar de verhalen van haar moeder, die zich gelukkig evenmin gehinderd voelde door een groot waarheidsbesef.

Over ziektes geraakte Mireille evenmin uitgepraat. Haar ogen twinkelden terwijl ze de bloedigste operaties beschreef. Wanneer ze in een goede bui was, legde ze uit hoe je een arm zonder veel verdoving moest amputeren of een vergiftigde baby tot overgeven dwingen. Dat laatste onderwerp sneed ze bij voorkeur aan tijdens het gebak. 

Benieuwd naar het vervolg van 'De eenzaamheid van het grensgebied'? Afspraak op zondag!

De roos en de lavendel (23)

Wat voorafging: Mireille Calendal, vrouw van François Arnaud en moeder van de bevallige Rose, was reeds als kind erg ziekelijk. Tot wanhoop van haar ouders.

Nog elke keer kreeg Mireille tranen in de ogen als ze terugdacht aan dat heerlijke kerstfeest met Rose. Zelf was ze geen zondagskind. Geluk was voor haar iets uit slechte boeken of uit melige films. De tweede wereldoorlog woedde nog volop toen zij krijsend het levenslicht zag in een mas, speelbal van de mistral in een desolaat landschap. In tegenstelling tot haar jongste dochter was ze zelf een schrale, uitgemergelde baby. 

'De dokter gaf mij drie dagen,' vertelde ze graag alsof ze het zich levendig herinnerde. 'Hij was in een milde bui.' Onmiddellijk berechtte men haar. Dat vond men wel het verstandigste. Men vulde een schoendoos met rood papier om als lijkkistje te dienen. Op het kerkhof werd reeds een put gegraven en een houten kruis van haar naam voorzien. Maar als bij wonder spartelde ze door die eerste winterse dagen. 

Gezien de erbarmelijke oorlogsomstandigheden toonde de grafdelver zich begripsvol. De put kon immers snel dienen voor een ander kind. Het kruis werd gerecycleerd als brandhout, zeer tot ongenoegen van Eliane, Mireilles moeder. Ze schreeuwde dat ze nog liever doodvroor dan zich te warmen aan het opstoken van Gods symbool. Maar aangezien ze bedlegerig was van de bevalling, had ze weinig keuze.

Later liep Mireille alle mogelijke ziektes op. Ze stond afwisselend vol met afstotelijke blauwe, groene en rode vlekken, bloedde eens uren aan een stuk zonder dat de wonde wou stelpen, liep op hondshete dagen te hijgen als een astmalijder en haalde geregeld meer dan veertig graden koorts. Als men wijn had gegeven voor het ziekste kind, was de familie Calendal onophoudend lazarus geweest.

Mireille was gek op poezen en men vermoedde dat zij sommige ziektes van hen overnam. Het was de tijd waarin het op de patio wemelde van de zwerfkatten die sliepen onder de amandelbomen, maar 's morgens binnenglipten aangetrokken door de kommetjes melk die Mireille overal in het huis achterliet. Ten slotte kocht Eliane een hond die Mireilles hart wist te winnen en meteen de katten uit het huis hield.

Maar de huisdokter was ervan overtuigd dat Mireille de ziektes zou ontgroeien. Toch bleef ze klagen over uiteenlopende kwalen, zodat haar ouders een specialist in Nîmes consulteerden. De man genoot een voortreffelijke reputatie in de betere kringen, die hij voor de meest voorname ziektes had behandeld.

De specialist onderzocht Mireille van kop tot teen, maar kon niets vinden. 

'Dit kind is gezond,' concludeerde hij uiteindelijk. Hij klonk zelfs een beetje bedrukt, want geen diagnose was soms erger dan een verkeerde diagnose.

De familie Calendal had zich op het ergste voorbereid, maar dit was toch te gortig. Voor een dergelijk buitensporig honorarium verwachtte je op zijn minst een fatsoenlijke ziekte. Het was de eerste en meteen ook de laatste keer dat ze een arts in een vreemde stad raadpleegden. 

Benieuwd naar het vervolg van 'De eenzaamheid van het grensgebied'? Afspraak op zondag!

De roos en de lavendel (22)

Wat voorafging: al van in de wieg liet Rose de mannenharten sneller slaan. Tot grote bezorgdheid van haar vader, François Arnaud, de markante stationschef van L'Isle-sur-la-Sorgue.

Dokters en verplegers bleven in de kraamkliniek hun kamer in- en uitlopen met doorzichtige smoesjes, vochten haast om het tere wicht te verversen of om de koorts van Rose te meten. François werd nerveus van al die drukte en maakte zijn beklag. Hij vreesde voor een ontvoering. 'Lach niet,' zei hij tot moeder overste, 'het zou niet de eerste keer zijn dat een kind ontvoerd wordt uit de kraamkliniek.'

De fotograaf van Le Provençal moest binnensluipen toen François naar zijn werk was. De man slaakte op zijn beurt geestdriftige gilletjes en nam een heel filmrolletje opnamen van het kind. Eén foto werd gepubliceerd onder de hoofding 'de mooiste baby van het jaar'. De familie Arnaud kreeg een korf suikerbonen gratis en een krat wijn, geteeld op de beste wijngaarden rond de Mont Ventoux.

Voor Mireille Calendal was het een teken dat God haar permanente bedevaart had verhoord. Hij had haar aanvankelijk op de proef gesteld met twee ongelukkige kinderen. Toch was haar jaren later nog een derde kind gegund, ook volgens haar een haast engelachtig wezen. 

François meende dat de 'zwarte weduwe' zich daarop in het hoofd had gehaald dat ze haar Schepper alleen kon bedanken door een eeuwigdurende boetedoening. Vruchteloos probeerde hij haar nadien nog aan te raken. 'Ik mag niet,' was de enige verklaring die ze hem schonk voor haar permanente onthouding. 

Mireille was overtuigd van haar aanvoelen toen le père Jacob de kleine Rose, net elf geworden, uit de plaatselijke schooljeugd had uitverkoren als Maagd Maria voor het Kerstmisspel. Ze naaide zelf de jurk afgewerkt met een kanten boordje en weefde strikken door Roses haar. 

Gedurende uren zat het meisje te glimlachen in de kerststal naast een huilende baby, een nerveus schuifelende Jozef en een zwarte stier uit de Camargue die als een schoothond alleen maar af en toe met zijn staart kwispelde. Het hielp het beest geen zier, want enkele maanden later werd het als slachtvee de Romeinse arena van Arles ingejaagd. Het vlees van de stier werd naderhand door de parochie verdeeld onder de medewerkers aan het Kerstgebeuren. Nooit had Mireille steviger vlees geproefd. Zij twijfelde er geen ogenblik aan dat de gewijde momenten tussen de kerstrozen in de stal van L'Isle-sur-la-Sorgue hiervoor verantwoordelijk waren. 

Benieuwd naar het vervolg van 'De eenzaamheid van het grensgebied'? Afspraak op zondag!

De roos en de lavendel (21)

Wat voorafging: nu de herfst zo stilaan zijn opwachting maakt, kan de warmte van de Provence misschien voor wat troost zorgen. De Provence is immers niet alleen een populaire vakantiebestemming, maar ook een bakermat van vele mythes en legendes.
François Arnaud, telg van een roemrijk zuiders geslacht, maakt zich nog steeds zorgen over zijn drie kinderen. Zij zouden in de buurt de Maagd Maria hebben gezien.

François Arnaud, de extravagante stationschef van het pittoreske L'Isle-sur-la-Sorgue, wou veel geloven. Maar dat zijn kinderen aan de rots van Fontaine-de-Vaucluse de Maagd Maria hadden gezien, ging er bij hem niet in. Hij had veel veil om te weten wat er werkelijk gebeurd was en wie of wat er achter het verhaal zat. 

Het kon niet zo moeilijk zijn om zodanig op zijn zoon Bernard in te praten dat hij na enige tijd oprecht geloofde de Maagd te hebben aanschouwd. Ook zijn dochter Marie viel licht te overtuigen. De jonge vrouw was zo onschuldig - meestal zei men gewoon achterlijk - dat ze nog steeds scheen te geloven dat de Tarasque de Rhône bewaakte. Eerst prevelde ze een schietgebedje en pas dan sloop ze op de toppen van haar tenen over de brug van Tarascon uit schrik voor de eeuwenoude waterdraak. François moest er niet aan denken dat iemand zijn dochter op die pijnlijke momenten herkende.

Nochtans bestonden er middeleeuwse legenden waarin de Arnauds zich manifesteerden als krijgshaftige ridders, heldhaftiger dan de roemruchte Tartarin de Tarascon. In een nostalgische bui citeerde François uit het provençaalse gedicht van Mistral over de Rhône, 'Lou Pouèmo dou Rose'. De goddelijke Rhône, slagader van de Provence, bloem van een rivier, 'Rose' in het provençaals, zoals de naam van zijn jongste dochter. Vooral het aandeel van Rose in de hele zaak verontrustte François. 

Hij had met zijn vrouw gesproken over zijn bezorgdheid over Rose. Maar Mireille die voltijds rouwde, weigerde zijn angstgevoelens te delen. Sinds haar geboorte was Rose haar oogappel. Niet alleen omdat ze steeds sprekender op haar geleek in een perfectere uitvoering maar omdat zij de mooiste en de normaalste was van haar kinderen. 

Amper geboren verrukte Rose in de kraamkliniek de artsen en de verplegers die zich rond haar wieg verdrongen. Ze sloten verhitte weddenschappen af over het feit of ze al ooit een mooiere baby ter wereld hadden geholpen. Het meisje had toen reeds betoverende donkere lokken en een raadselachtige glimlach op de lippen die vooral de mannen in verwarring bracht.

Benieuwd naar het vervolg van 'De eenzaamheid van het grensgebied'? Afspraak op zondag!